Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιδέες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα Ιδέες. Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τετάρτη 24 Οκτωβρίου 2012

τι είναι η επανάσταση; ένα εκατομμύριο τσιμπήματα μέλισσας, ένα εκατομμύριο αξιοπρέπειες (αναδημοσίευση)

σ.δ.: Βρήκα αυτό το κείμενο στο μαμούφι (http://mamoufi.blogspot.gr/) και το θεωρώ περισσότερο επίκαιρο από ποτέ. Ίσως η ανάγνωσή του να έχει να προσφέρει νέες ιδέες και νέα όπλα στη φαρέτρα των κινημάτων.


του John Holloway

Η επανάσταση επείγει περισσότερο από ποτέ. Είναι προφανές.

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να συλλάβουμε την επανάσταση είναι μέσα από τις ρωγμές στην υφή της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Μέσα από την αναγνώριση, δημιουργία, επέκταση, τον πολλαπλασιασμό και τη συμβολή χώρων ή στιγμών άρνησης-και-δημιουργίας, χώρων ή κινημάτων όπου ο κόσμος λέει «ΟΧΙ! ¡Ya basta! Εδώ όχι· εδώ δεν θα υποτάξουμε τις ζωές μας στην κυριαρχία του κεφαλαίου, εδώ θα κάνουμε αυτό που θεωρούμε απαραίτητο ή επιθυμητό!»

Η επανάσταση βρίσκεται απαραίτητα στα διάκενα. Είναι άκρως απίθανο η κατάργηση του καπιταλισμού να συμβεί ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο.

Αυτό το χαρακτηριστικό της επανάστασης έχει, στο παρελθόν, επισκιαστεί από την παράλογη ιδέα ότι κάθε κράτος αποτελούσε τη δική του κοινωνία, αντί να θεωρηθεί πως κάθε κράτος δεν είναι παρά ένα κομμάτι της παγκόσμιας καπιταλιστικής κοινωνίας.

Εάν αποδεχτούμε πως η επανάσταση περιορίζεται στα διάκενα, τότε ποια είναι τα σχετικά διάκενα, ποιοι οι σχετικοί χώροι; Πολλοί επαναστάτες αντιλαμβάνονται το κράτος ως έναν τέτοιο χώρο. Αυτό, ωστόσο, έχει το μειονέκτημα ότι το κράτος είναι μία μορφή οργάνωσης που αναπτύχθηκε για να υποστηρίξει το κεφάλαιο και για να εμποδίζει τον κόσμο από το να προσδιορίζει την ίδια του τη ζωή. Τόσο από την ιστορία του περασμένου αιώνα όσο και από το θεωρητικό συλλογισμό, προκύπτει πως είναι αδύνατο να δημιουργηθεί μία αυτοπροσδιοριζόμενη (ή κομμουνιστική) κοινωνία μέσα από μία μορφή οργάνωσης που έχει σχεδιαστεί για την καταπίεση του αυτοπροσδιορισμού. Η ριζική μεταμόρφωση της κοινωνίας μέσα από το κράτος δεν είναι δυνατή.

Όταν φανταζόμαστε τις ρωγμές στην καπιταλιστική κυριαρχία, είναι προτιμότερο να τις σκεφτόμαστε υπό όρους μη κρατικούς. Αυτές οι ρωγμές υπάρχουν σε πολλές μορφές ανά τον κόσμο. Ίσως είναι εδαφικές: «εδώ, σ’ αυτόν το χώρο (τη ζούγκλα Λακαντόνα στην Τσιάπας, ένα εργοστάσιο υπό κατάληψη ή ένα εναλλακτικό καφέ) δεν θα δεχτούμε τη λογική του κεφαλαίου· εδώ θα δημιουργήσουμε άλλες κοινωνικές σχέσεις». Ίσως υπάρχουν και ρωγμές στο χρόνο: «εδώ, σ’ αυτό το δρώμενο, όσο βρισκόμαστε μαζί, θα κάνουμε τα πράγματα με τρόπο διαφορετικό, θ’ ανοίξουμε παράθυρα προς έναν άλλο κόσμο». Ή ίσως σχετίζονται με συγκεκριμένες δραστηριότητες ή πόρους: «στο ζήτημα του νερού ή του software ή της εκπαίδευσης, θ’ αγωνιστούμε για να αποκλείσουμε την κυριαρχία του χρήματος και του κεφαλαίου, αυτές οι δραστηριότητες πρέπει να υπάγονται σε μία διαφορετική λογική.

Ο θάνατος του καπιταλισμού δεν θα είναι το αποτέλεσμα μιας μαχαιριάς στην καρδιά, θα προκύψει από ένα εκατομμύριο τσιμπήματα μέλισσας. Αυτά τα τσιμπήματα είμαστε εμείς.

Το ένα εκατομμύριο τσιμπήματα είναι ένα εκατομμύριο αξιοπρέπειες. Οι χώροι ή οι στιγμές της άρνησής μας είναι στιγμές δημιουργίας, στιγμές κατά τις οποίες κάνουμε αυτό που θεωρούμε απαραίτητο ή επιθυμητό. Χειραφετούμε την εξουσία-για μας από την εξουσία-επί που την κρατάει δέσμια. Καθώς καταστρέφουμε την καπιταλιστική κοινωνικότητα (επειδή εκείνη μας καταστρέφει), δημιουργούμε μία άλλη κοινωνικότητα που βασίζεται στο συλλογικό προσδιορισμό του πράττειν μας. Η απελευθέρωση-και-δημιουργία της εξουσίας μας-για, αποτελεί τον πυρήνα της κομμουνιστικής επανάστασης. Είναι, επίσης, απαραίτητη ως μέσο για την αντιμετώπιση της απειλής της υλικής φτώχειας: με αυτήν ανταμείβεται η αξιοπρέπεια σε μία κοινωνία που βασίζεται στην άρνηση της αξιοπρέπειας.

Οι αξιοπρέπειές μας είναι πέτρες που διαπερνούν το κρύσταλλο της καπιταλιστικής κυριαρχίας. Δημιουργούν τρύπες, αλλά όχι μόνο· δημιουργούν ρωγμές που εξαπλώνονται. Η κίνηση είναι ουσιώδης. Το κεφάλαιο προσπαθεί συνεχώς να γεμίσει τις ρωγμές, να απορροφήσει εκ νέου τις εξεγέρσεις μας· η εξέγερσή μας, για να παραμείνει ζωντανή, πρέπει να κινείται πιο γρήγορα από το κεφάλαιο. Ένας αυτόνομος χώρος που δεν εξαπλώνεται, που δεν μετατρέπεται σε ρωγμή, διατρέχει τον κίνδυνο να μεταμορφωθεί στο αντίθετό του, σε έναν θεσμό.

Ο καπιταλισμός είναι γεμάτος ρωγμές, μικρές (η επαναστατικότητα που βρίσκεται μέσα σε όλους μας ή μία ομάδα ανθρώπων που ενώνεται για να δημιουργήσει έναν αντικαπιταλιστικό χώρο) και μεγάλες (η ζούγκλα Λακαντόνα, το κίνημα στη Βολιβία, οι αναταραχές και οι αρνήσεις στη Γαλλία). Κάποιες φορές είναι τόσο μικρές ή τόσο φαινομενικά «απολιτικές» που δεν τις αναγνωρίζουμε. Η επανάσταση ξεκινά με την αναγνώριση των ρωγμών που ήδη υπάρχουν, και αναπτύσσεται με τη δημιουργία, την εξάπλωση, τον πολλαπλασιασμό και τη συμβολή νέων ρωγμών. Η συμβολή εξαρτάται περισσότερο από ωστικά κύματα και αντηχήσεις, παρά από επίσημες οργανωτικές δομές.

Η επανάσταση μέσα από ρωγμές είναι επανάσταση εδώ και τώρα. Η μαχαιριά στην καρδιά χρειάζεται προετοιμασία, βρίσκεται πάντα στο μέλλον. Τα εκατομμύρια τσιμπήματα μέλισσας, οι εκατομμύρια αξιοπρέπειες υπάρχουν εδώ και τώρα. Το ζήτημα δεν είναι πώς θα χτίσουμε το κίνημα για το μέλλον, αλλά πώς θα σπάσουμε τις καπιταλιστικές κοινωνικές σχέσεις εδώ και τώρα. Ρήξη, άρνηση-και-δημιουργία εδώ και τώρα: αυτή είναι η πρόκληση της επανάστασης.

Η παλιά έννοια της επανάστασης βρίσκεται σε κρίση επειδή σε κρίση βρίσκεται και η βάση της, η αφηρημένη ή αλλοτριωμένη εργασία. Η παλιά έννοια ήταν η επαναστατική θεωρία του εργατικού κινήματος, του αγώνα της αμειβόμενης εργασίας (ή της αφηρημένης εργασίας) ενάντια στο κεφάλαιο.

Ο αγώνας του ήταν περιορισμένος γιατί η αμειβόμενη εργασία είναι το συμπλήρωμα του κεφαλαίου και όχι η άρνησή του. Η κρίση του εργατικού κινήματος (και της ίδιας της αμειβόμενης εργασίας) οδηγεί σ’ ένα βαθύτερο επίπεδο ταξικής πάλης: στην πάλη του πράττειν ενάντια στην αμειβόμενη εργασία (και, επομένως, ενάντια στο κεφάλαιο). Αυτή η νέα και βαθύτερη ταξική πάλη είναι που αναζητά έναν τρόπο να πορευθεί, πρακτικά και θεωρητικά. Είμαστε η κρίση της αφηρημένης εργασίας, η κρίση της αμειβόμενης εργασίας, είμαστε η εξέγερση του πράττειν ενάντια στον αλλότριο προσδιορισμό, είμαστε η ώθηση του πράττειν προς τον αυτοπροσδιορισμό. Είμαστε, με άλλα λόγια, η υπερχείλιση της δημιουργικότητας από τα δεσμά της εργασίας. Είμαστε, ταυτόχρονα, η απάντηση και η ερώτηση μιας νέας ταξικής πάλης· στη σωστή σειρά: πρώτα η απάντηση και ύστερα η ερώτηση.

Οι δυσκολίες αυτής της προσέγγισης είναι εμφανείς: αυτό το σημείο μπορεί να αφεθεί με ασφάλεια στον αναγνώστη. Ωστόσο, δεν βλέπω άλλο τρόπο. Το να παραιτηθούμε από την επανάσταση δεν αποτελεί επιλογή.

Ρωτώντας περπατάμε.

σ.δ.: οι υπαγραμμίσεις έγιναν από τον διαχειριστή

Τρίτη 3 Ιουλίου 2012

Η Νέα Εποχή των Επαναστάσεων έφτασε (αναδημοσίευση)


Αναδημοσίευση από εφημερίδα Δράση (http://efimeridadrasi.blogspot.gr/)



Του Simone Cicero*

Η θεμελιώδης στιγμή κατά την οποία ο σχεδιασμός γίνεται πολιτικό εργαλείο έχει φτάσει. Όπως κι αν επιλέγουμε να ονομαστεί -P2P πολιτισμός, κίνημα ομότιμης παραγωγής, ανοιχτός P2P σχεδιασμός- θα είμαστε σε θέση να βρούμε ένα νέο νόημα συνεργατικά; 
Θα είμαστε σε θέση να συμμετάσχουμε με πεποίθηση στην επανάσταση που βρίσκεται μπροστά μας;

"Οικονομολόγοι και θεωρητικοί της καινοτομίας, όπως ο Jeremy Rifkin, ο Yochai Benkler, ο Michel Bauwens, και αρκετοί άλλοι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η τρίτη βιομηχανική επανάσταση είναι μπροστά μας'', είναι οι πρώτες λέξεις μιας πρόσφατα δημοσιευμένης έρευνας από το Statistical Studies of Peer Production.

Είναι πράγματι δύσκολο να μη σημειωθεί με ικανοποίηση η επιτυχία και η αυξανόμενη αναγνώριση της ομότιμης παραγωγής -η αποκεντρωμένη εναλλακτική στη μεγάλης κλίμακας βιομηχανική παραγωγή θεωρητικοποιήθηκε το 2006 από τον καθηγητή Yochai Benkler στο βιβλίο του The Wealth of Networks (Ο πλούτος των Δικτύων)- στη σκηνή του δικτύου και στην πραγματικότητα.

Ο Economist έχει αφιερώσει μια ολόκληρη έκθεση για το φαινόμενο. Εμπειρογνώμονες, όπως ο Michel Bauwens (ιδρυτής του P2P Foundation) έχουν προσκληθεί να μιλήσουν για το θέμα ακόμη και στην Ακαδημία Κοινωνικών Επιστημών του Βατικανού. Για πρώτη φορά, είχα από πρώτο χέρι την εμπειρία του έντονου ενδιαφέροντος για το θέμα, όταν δημοσιεύθηκε πρόσφατα διάλεξή μου για τη συνεργατική παραγωγή και το P2P, και έλαβα περίπου τριάντα χιλιάδες επισκέψεις σε μόλις δύο ημέρες.

Ωστόσο, πέρα από την αξιολόγηση του πώς αυτό το παράδειγμα διεισδύει στη σημερινή πραγματικότητα, ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε περισσότερο για το ποια φαίνεται να είναι τα αδυσώπητα γεγονότα που οδήγησαν σε τέτοια ξαφνική και μεγάλη επιτυχία.

Ο πολιτισμός του μαζικού σχεδιασμού, της μόδας, της μεγάλης κλίμακας παραγωγής έχει δημιουργήσει μια κοινωνία δομημένη από αποφάσεις που λαμβάνονται από πάνω προς τα κάτω, που αποτελείται από σύνθετες δομές (παραγωγή, εκπαίδευση, εργασία...) και προκαθορισμένες διαδρομές. Σήμερα, η εκπαίδευση μάς προετοιμάζει για να εκτελέσουμε μια εργασία -μερικές φορές οποιαδήποτε εργασία- που μας πληρώνει όσον αφορά του τι μπορούμε να κατέχουμε και να καταναλώνουμε ή, με άλλα λόγια, για τα αγαθά που ο σχεδιασμός και η μαζική παραγωγή θεωρούν ότι είναι για την ικανοποίησή μας - τουλάχιστον μερικώς.

Έχουμε παράγει τεχνητές ανάγκες για χρόνια υπό αυτό το μάντρα, δημιουργώντας σχεδόν ανύπαρκτες αναγκαιότητες που είναι άμεσα διαθέσιμες και εύκολο να περιγραφούν, αντί για διερεύνηση των προβλημάτων και των πραγματικών αναγκών των ανθρώπων και των κοινωνιών. Η καινοτομία και το νόημα έχουν περιοριστεί, παγιδευτεί και πνιγεί από μηχανισμούς προστασίας, μονοπώλια, διπλώματα ευρεσιτεχνίας και πνευματικά δικαιώματα.

Η μετριότητα είναι παρωχημένη
Η ανταγωνιστική κοινωνία και η βιομηχανική παραγωγή έχουν παράγει μετριότητα. Σήμερα, η μεγάλη είδηση είναι ότι η μετριότητα είναι παρωχημένη. Η ριζική, συστημική κρίση όσον αφορά το κεφάλαιο και, τελικά, το χρήμα, βασίζεται σε αυτό το πολιτιστικό υπόβαθρο. Το χρήμα έχει γίνει παράλογα περιορισμένο, μη διαθέσιμο και ανίκανο να διαμορφώσει τις ανταλλαγές που χρησιμεύουν για να δοθεί προτεραιότητα στη νέα λειτουργία της, χωρίς αποκλεισμούς και περισσότερο ισότιμης, συνεργατικής παραγωγής.

Η θεμελιώδης στιγμή κατά την οποία ο σχεδιασμός γίνεται πολιτικό εργαλείο έχει φτάσει. Μπορεί να ονομαστεί P2P πολιτισμός, κίνημα ομότιμης παραγωγής, ανοιχτός P2P σχεδιασμός. Όπως κι αν επιλέξουμε να ονομαστεί, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι κάτι θεμελιώδες συμβαίνει, και η προσδοκώμενη τρίτη βιομηχανική επανάσταση προορίζεται να είναι επίσης μια κοινωνική και πολιτιστική επανάσταση.

Τώρα που η ανάγκη για μεγάλης κλίμακας παραγωγή υποχωρεί λόγω του κρυσταλλικού εκδημοκρατισμού των μέσων παραγωγής -τώρα μόνο συνδέεται με τον παράγοντα χρόνο ο οποίος συμπιέζεται ραγδαία κάθε μέρα- η συνεργατική επανάσταση που βρίσκεται σε εξέλιξη έχει τοποθετήσει τους ανθρώπους, ως δρώντες στις κοινότητές τους, στο κέντρο της πράξης της παραγωγής, εξανθρωπίζοντάς την.

Το DIY (Do It Yourself) και το P2P είναι εκδηλώσεις ανεξαρτησίας από το κεφάλαιο, από εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς, από την αγορά. Είναι πρόσκληση για ένα ρόλο πρώτου προσώπου και παραδοχή της ευθύνης του ατόμου ως δρων μαζί με τη φυλή του.

Ο σχεδιασμός ο ίδιος είναι “φυλετικοποιημένος”. Πριν από λίγες ημέρες διάβασα ένα φανταστικό post που τα λέει όλα, καθαρά, με λίγα απλά λόγια: “Αν είστε τυχεροί θα έχετε χρήστες, όχι πελάτες. Οι πελάτες είναι σχεδόν ανύπαρκτοι στον δημιουργικό κόσμο τώρα.” Σε ανταπόκριση προς τον ενσυναίσθητο σχεδιασμό, η κατασκευή θα γίνει ρευστή και εκτυλισσόμενη σε πραγματικό χρόνο. Παραγωγή θα γίνεται μόνο όταν υπάρχει ζήτηση -και όχι μια στιγμή πριν-, απλώς επειδή δεν είναι περισσότερο απαραίτητη.

Ποιά υποδομή;
Ενώ δεν μπορούμε να μην παραδοθούμε με ενθουσιασμό σε αυτή την επανάσταση που περιστρέφεται γύρω από το νόημα -από διαφορετικές οπτικές γωνίες-, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την τεράστια αλλαγή που πρέπει να συμβεί ώστε να αδράξουμε αυτήν την ευκαιρία.

Χρειαζόμαστε μια νέα πολιτισμική υποδομή, έναν πλούτο κοινής γνώσης, κάτι που έχει αρχίσει να έρχεται στο προσκήνιο σε έργα όπως το Global Village Construction Set από το Open Source Ecology ή σε διαδικασίες όπως το Extreme Manufacturing, μία ευέλικτη, μερικές φορές εθελοντική και συνεργατική διαδικασία κατασκευής που αναπτύσσεται για να εξυπηρετήσει το κοινό όφελος.

Ένα νέο κατανεμημένο δίκτυο χώρων πολιτισμικής και απτής παραγωγής πρέπει να εδραιωθεί. Το δίκτυο θα προέλθει από εργαστήρια κατασκευής (fablabs) και χώρους δημιουργίας (makerspaces και hackerspaces) -τα νέα εργοστάσια- σε όλο τον κόσμο, ή από φιλόδοξα σχέδια όπως το ιταλικό Bottega 21: πρωτοβουλίες που ενώνουν την υπάρχουσα πολιτιστική κληρονομιά τόπων και παραδόσεων με τις διαθέσιμες σήμερα τεχνολογίες.

Αλλά αυτό δεν θα είναι αρκετό. Θα είναι επίσης απαραίτητο να αναπτυχθεί μια νέα σύλληψη της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η έρευνα θα μας δώσει νέα υλικά -ευπροσάρμοστα, ανοικτά υλικά, άμεσα διαθέσιμα και ανακυκλώσιμα σε τοπικό επίπεδο- ενώ ο ίδιος ο σχεδιασμός πρέπει να είναι ανεξάρτητος από ειδικά υλικά, κάτι που συνεπάγεται τοπική παραγωγή, με βάση τοπικές πρώτες ύλες και πόρους.

Ακόμη πιο ενδιαφέρον τα επόμενα χρόνια θα είναι να αναλύσουμε τις επιπτώσεις που ο επανασχεδιασμός της παραγωγής σε ένα κατανεμημένο και P2P μοντέλο θα έχει σε τέτοιες σφαίρες όπως η εκπαίδευση, η κατάρτιση ή η εργασία. Σε μια κατάσταση όπου η διαθεσιμότητα των παραδοσιακών βιομηχανικών θέσεων εργασίας μειώνεται, θα έχουμε περισσότερο χρόνο να αφιερώσουμε στην εναλλακτική οικονομία -που βασίζεται στην ανταλλαγή και την κοινωνική εμπιστοσύνη- από την οποία θα λαμβάνουμε και θα συνεισφέρουμε τους πόρους μας, την εργασία μας και τη δέσμευσή μας.

Νέες δεξιότητες θα χρειαστούν για να επανατοποθετήσουμε τη νέα και ανεξάρτητη παραγωγή. Θα χρειαστεί να διδάξουμε ένα νέο τρόπο σχεδιασμού που είναι σπονδυλωτός και ανοιχτός στην καινοτομία και την αλλαγή. Θα χρειαστούμε ανθρώπους που μπορούν να διαχειριστούν άτυπους χώρους παραγωγής ως συντονιστές. Θα διδάξουμε τους μαθητές να ερευνήσουν, να ανακαλύψουν και να δημιουργήσουν εργασίες, προϊόντα και υπηρεσίες που χρειάζεται η κοινότητα, αντί να ακολουθήσουμε απλώς οποιοδήποτε παλαιό πρόγραμμα σπουδών περιμένοντας ένα "φάντασμα"-αγορά εργασίας για να το διεκδικήσουν.

Ο Douglas Rushkoff έγραψε πριν από ένα σχεδόν χρόνο: "Αυτό που πρέπει να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε δεν είναι πώς θα απασχοληθούν όλοι οι άνθρωποι που καθίστανται άνευ αντικειμένου από την τεχνολογία, αλλά πώς μπορούμε να οργανώσουμε μια κοινωνία γύρω από κάτι άλλο εκτός της εργασίας; Μπορεί το πνεύμα της επιχείρησης που σήμερα συνδέεται με την "καριέρα" να μετατοπιστεί σε κάτι εντελώς πιο συνεργατικό, εμπρόθετο, και ακόμη πλήρες νοήματος;"

Ίσως τότε, η πιο σημαντική ερώτηση που πρέπει να απαντηθεί είναι η εξής: τώρα που έχουμε τα εργαλεία, θα είμαστε σε θέση να βρούμε ένα νέο νόημα συνεργατικά; Θα είμαστε σε θέση να συμμετάσχουμε με πεποίθηση στην επανάσταση που που βρίσκεται μπροστά μας;;
*Δημοσιογράφος και στρατηγικός αναλυτής
Μετάφραση: Κ.Χ.

Ψηφιακός πολιτισμός και Βιωσιμότητα – Ένας νέος πολιτισμός του μοιράσματος και της συνεργασίας γεννιέται


Αναδημοσίευση από εφημερίδα Δράση (http://efimeridadrasi.blogspot.gr/)
Του Michel Bauwens*


Η εντολή της διάσκεψης Ρίο+20 αναγνωρίζει τρεις πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης - οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό. Ωστόσο, η διαδικασία δεν αμφισβητεί τη θεμελιώδη τοξικότητα του σημερινού λειτουργικού συστήματος, και αγνοεί το γεγονός ότι ένα τέτοιο “ελαττωματικό” DNA έχει ισχυρές πολιτισμικές ρίζες.

Τι εννοούμε; Τα ακόλουθα δεν βασίζονται στα δηλωμένα ιδανικά του Ρίο+20 αλλά στην πραγματική πρακτική του υπαρκτού οικονομικού συστήματος.

Το σημερινό παγκόσμιο σύστημα βασίζεται σε τρεις λανθασμένες παραδοχές:

1. Η πρώτη παραδοχή είναι ότι η φύση είναι μία ανεξάντλητη πηγή ενέργειας που μπορεί να αξιοποιηθεί χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η αναγεννητική ικανότητά της.
Τα αποτελέσματα αυτού του πολιτισμού εκμετάλλευσης της φύσης είναι καταστροφικά. Το 2009, ο Johan Rockström και μια ομάδα κορυφαίων επιστημόνων πρότειναν εννέα θεμελιώδεις διαδικασίες που επηρεάζουν τη συνολική υγεία του πλανήτη (όπως η χρήση του γλυκού νερού, η ρύθμιση του κλίματος, και ο κύκλος του αζώτου), και αφού υπολόγισαν την ασφαλή ζώνη λειτουργίας για καθεμία από αυτές, συμπέραναν ότι η ανθρωπότητα έχει υπερβεί τα όριά της σε τουλάχιστον τρεις από αυτές. Η υπερβολική πίεση σε αυτές τις κρίσιμες διαδικασίες θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημεία απότομων και μη αναστρέψιμων περιβαλλοντικών αλλαγών, επιπλέον των καλά μελετημένων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Το 2010, η έκθεση Living Planet διαπίστωνε ότι ήδη χρησιμοποιούμε 1,5 πλανήτη και προβλέπεται να χρησιμοποιούμε 2 πλανήτες σαν τη Γη μέχρι το 2030, σε συνθήκες “business as usual”. Συνδυάζοντας αυτά τα στοιχεία, και υπολογίζοντας την αλληλεπίδρασή τους (για παράδειγμα: λιγότερο πετρέλαιο σημαίνει λιγότερα λιπάσματα, που σημαίνει λιγότερη γεωργική παραγωγή), ο Graham Turner και μια ομάδα επιστημόνων του MIT παρήγαγαν σειρά από υπολογιστικά μοντέλα που οδηγούν σε ανησυχητικά συμπεράσματα και σε σαφές χρονοδιάγραμμα: Το business-as-usual σενάριο εκτιμά ότι εάν τα ανθρώπινα όντα συνέχιζαν να καταναλώνουν περισσότερο από ό,τι η φύση είναι σε θέση να παρέχει, μια παγκόσμια οικονομική κατάρρευση και μια απότομη μείωση του πληθυσμού θα μπορούσε να συμβεί μέχρι το 2030.

2. Τεχνητή σπάνις
Η δεύτερη αρχή του σημερινού λειτουργικού συστήματος είναι ότι το μοίρασμα της καινοτομίας είναι βασικά παράνομη δραστηριότητα. Οι επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις έχουν ιδιωτικοποιηθεί μέσω διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και πνευματικών δικαιωμάτων, τα οποία συχνά μονοπωλούνται από μεγάλες εταιρείες που μπορούν να έχουν προστατευόμενο από το νόμο συμφέρον στην επιβράδυνση της τεχνολογικής καινοτομίας που τους απειλεί. Νέοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι είναι υπό διωγμό από τα δικαστήρια και την αστυνομία για το μοίρασμα πολιτιστικών εκφράσεων, ακόμη και αν εκείνοι που τις μοιράζονται αποτελούν επίσης τους καλύτερους “πελάτες” της πολιτιστικής βιομηχανίας. Πολλές πτυχές του μοιράσματος είναι παράνομες. Η Jane Orsi από το Κέντρο για το Δίκαιο της Βιώσιμης Ανάπτυξης, στο Σαν Φρανσίσκο, έχει δώσει παραδείγματα για το πόσα πολλά οι ΗΠΑ απαγορεύουν: 1) την κηπουρική μπροστά από το σπίτι, 2) τη συλλογή βρόχινου νερού, 3) το στέγνωμα των ρούχων στον ήλιο, 4) την παραγωγή μαρμελάδας για τους γείτονες. Το σύστημα είναι εξοπλισμένο ενάντια στο μοίρασμα.

3. Κοινωνική ανισορροπία
Η πρώτη και η δεύτερη πτυχή συνδυάζονται με πλήρη περιφρόνηση για την ισότητα και την κοινωνική δικαιοσύνη, η οποία αυξάνεται, δεν μειώνεται. Για παράδειγμα, η Oxfam υπολόγισε ότι από τα 11 κοινωνικά θεμέλια για τη βιωσιμότητα της ανθρώπινης κοινωνίας, τα 8 έχουν επιδεινωθεί.

Ένα τέτοιο ριζικά αντι-φυσικό και αντικοινωνικό λειτουργικό σύστημα χρειάζεται ριζική αναδιάρθρωση, με βάση μια αντιστροφή των αξιών η οποία μπορεί να στηριχτεί μόνο σε νέες πολιτισμικές πρακτικές.

Έχει συμβεί στο παρελθόν. Στο τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, η πολιτιστική επανάσταση που ωθήθηκε από τις χριστιανικές κοινότητες ενσωμάτωσε εκ νέου το ανεξέλεγκτο σύστημα ισχύος στην ηθική αρχή μιας πνευματικής κοινότητας. Το 1789, τα φεουδαρχική προνόμια καταργήθηκαν σε μία μόνο ημέρα, καθώς είχαν γίνει ανάθεμα για τη νέα ευαισθησία.

Σήμερα βλέπουμε τη γέννηση ενός νέου πολιτισμού του μοιράσματος και της συνεργασίας, που δεν καθιστά κοινή μόνο τη γνώση, αλλά και υλικούς πόρους, και έχει ως στόχο να γυρίσει “ανάποδα” το λειτουργικό σύστημά μας, σε ένα νέο σχηματισμό όπου οι εξωτερικότητες της φύσης γίνονται σεβαστές, το μοίρασμα του πολιτισμού, της επιστήμης και της καινοτομίας γίνεται ο κανόνας, και οι δύο αυτές αλλαγές δημιουργούν μια πιο δίκαιη κοινωνική τάξη.

Αυτή η νέα πολιτιστική επανάσταση παίρνει πολλές διαφορετικές μορφές. Στη συνεργατική παραγωγή γνώσης, όπως αυτή επιτυγχάνεται από τη Wikipedia· στο μοίρασμα του κώδικα λογισμικού, όπως επιβεβαιώνεται από το λειτουργικό σύστημα Linux, καθώς και από το μοίρασμα του ανοιχτού σχεδιασμού για κατανεμημένη παραγωγή, όπως με το Wikispeed και το Arduino. Ο νέος πολιτισμός γεννιέται μέσα από την οριζόντια κοινωνικοποίηση που πραγματοποιείται μέσω του διαδικτύου, και οδηγεί σε φυσική συνεργασία γύρω από τη δημιουργία κοινής αξίας.

Για τον νέο αυτό πολιτισμό, είναι τα πνευματικά δικαιώματα που είναι κλοπή, καθώς αφαιρούν την απόλαυση ενός άφθονου αγαθού. Για εμάς, είναι ανήθικο να παρακρατούνται φάρμακα από τους φτωχούς ανθρώπους που δεν μπορούν να πληρώσουν τα υπερκέρδη που προέρχονται από την πνευματική ιδιοκτησία. Για εμάς, είναι ανήθικο να παρακρατούνται από τον κόσμο και τη φύση τα οφέλη από ένα σχέδιο για ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο, ή μια ηλιακή γεννήτρια. Ο νέος πολιτισμός και οι αναδυόμενες παραγωγές οικοδομούν επιχειρηματικά μοντέλα και επιχειρησιακές μορφές που σέβονται τα όρια της φύσης και προωθούν το μοίρασμα των καινοτομιών. Καμία ανοιχτή κοινότητα σχεδιασμού δε θέλει να σχεδιάσει για κάτι που είναι προγραμματισμένο να αχρηστευθεί.

Όλη αυτή η δραστηριότητα δεν στηρίζεται στην πίεση των οικονομικών λογικών, αλλά σε έναν πολιτισμό και μια πρακτική μοιράσματος, που συνδέονται στενά με την πολιτιστική ζωή μας. Μαζικά κινήματα όπως το Occupy και οι Indignados, είναι μια άμεση έκφραση του πολιτισμούτου μοιράσματος μέσω των social media· και το γερμανικό Κόμμα των Πειρατών, το οποίο εκτιμάται ότι θα πάρει το 10% των ψήφων στις επόμενες εκλογές, έχει άμεσες ρίζες στις κοινότητες μοιράσματος μουσικών αρχείων στη Σουηδία. Στη Βραζιλία, το Fora do Eixo είναι ένα παράδειγμα ενός επιτυχημένου καλλιτεχνικού δικτύου του οποίου οι οικονομικές πρακτικές απορρέουν από τις νέες αξίες του μοιράσματος και της συνεργασίας.

Οι νέες μας πολιτικές, τα νέα οικονομικά μας, γεννιούνται από έναν πολιτισμό μοιράσματος, καθώς και από νέες μορφές κοινωνικοποίησης και δημιουργίας κοινού νοήματος και κοινής αξίας.

Κάθε προσέγγιση που αρνείται ότι μια πολιτιστική επανάσταση είναι προϋπόθεση για πιο ριζικές αλλαγές, αρνείται την αξία της ανθρώπινης προθετικότητας και κοινωνικότητας, και είναι καταδικασμένη να αποτύχει στις φιλοδοξίες της για αλλαγή. Γι' αυτό ο πολιτισμός είναι ο απολύτως απαραίτητος τέταρτος πυλώνα της βιωσιμότητας. Δεν αποτελεί κάτι πρόσθετο, αλλά την πηγή από την οποία οι άλλες αλλαγές προχωρούν. Είναι μέσω του πολιτισμού που έχουμε αλλάξει την ενόρασή μας για τον κόσμο, τόσο τον υπάρχοντα, ο οποίος ολοένα και περισσότερο προσβάλλει τις ηθικές ευαισθησίες μας, όσο και αυτόν που συν-δημιουργούμε για να τον αντικαταστήσει.

*Ο Michel Bauwens είναι θεωρητικός, συγγραφέας και ιδρυτής του P2P (Peer-to-Peer) Foundation

Μετάφραση: Κ.Χ.